Жогорку Кеңеш экологиялык мыйзам бузуу коркунучу жаралганда компанияларды тышкы башкарууну киргизүү жөнүндө мыйзам долбоорун жактырды. Бул эмнени билдирет?

Ушул жылдын 30-апрелинде Жапаров Акылбек тарабынан демилгеленген корпоративдик башкаруу чөйрөсүндөгү айрым мыйзам актыларына өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндө мыйзам долбоору коомдук талкууга коюлган (“Акционердик коомдор жөнүндө” Кыргыз Республикасынын Мыйзамына жана Кыргыз Республикасынын Кылмыш-жаза кодексине).

Бул мыйзам долбоору жер казынасын коргоо, экологиялык жана өнөр жай коопсуздугу чөйрөсүндө бузууларды жокко чыгаруу, өмүрүнө коркунуч жараткан иш аймагында иштеп же жашап жаткан адамдардын коопсуздугун камсыздоо максатында далилдөө күбөлүгүндө иштелип чыккандыгы көрсөтүлгөн.

Жана мыйзам бузууларды четтетүүгө болгон таасир этүүчү альтернативдүү механизмдер, демилгечилер мындай практика жетиштүү деңгээлде натыйжалуу эмес деп эсептешет. Буга байланыштуу демилгечилер жер казынасын пайдалануу укугун токтото турган мезгилге тышкы башкарууну киргизүүнү сунушташты жана келип чыккан коркунучту жоюу үчүн Кыргызстан дайындаган тышкы менеджер тарабынан бардык зарыл чаралар көрүлөт.

Жер казынасын пайдалануу укугу жер казынасын пайдалануу боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан 3 айга чейинки мөөнөткө токтотулуп, токтото туруунун себептерин көрсөтүү менен жана бузууларды четтетүү жөнүндө буйрук менен козголгон учурлар төмөнкү учурларда болушу мүмкүн:

– жер казынасын пайдалануу менен байланышкан жумуштардын таасир зонасында иштеген же жашаган адамдардын өмүрүнө же ден соолугуна коркунуч туудурган жер казынасын коргоонун, экологиялык жана өнөр жай коопсуздугунун талаптарын бузуу;
– геологиялык, тоо-кен иштерин жүргүзүү боюнча отчетторду жана пайдалуу кендердин запастарынын кыймылы жөнүндө отчетторду өз убагында тапшырбоо;
– такталбаган маалыматтарды камтыган геологиялык, тоо-кен иштерин жүргүзүү боюнча отчетторду жана пайдалуу кендердин запастарынын кыймылы жөнүндө отчетторду берүү;
– жерди калыбына келтирүү үчүн каражаттарды топтоо боюнча талаптардын аткарылбай калышы;
– бонусту жана / же лицензиялык жыйымдарды төлөө мөөнөттөрү бузулганда;
– жер казынасын пайдалануу боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга белгиленген мөөнөттө лицензиаттын катышуучулары – юридикалык жактын өзгөрүшү жөнүндө билдирбөө, эгерде мындай өзгөртүү салык кодексине ылайык бонус төлөөгө алып келсе.

Ошол эле учурда, министрлер кабинети жер казынасын пайдалануу укугу токтотулганда убактылуу тышкы башкарууну киргизүүгө укуктуу.
Жер казынасын пайдалануу укугун токтото турган мезгилге компаниянын бардык банк эсептери, тейлөөчү банктын юрисдикциясына карабастан, убактылуу башкаруучунун толук башкаруусуна өткөрүлүп берилет.

Мындан тышкары, тигил же бул АКнын же ЖЧКнын жетекчиси тышкы башкарууну киргизүү жөнүндө министрлер кабинетинин чечимине баш ийүүдөн баш тартканы үчүн, кылмыш жоопкерчилиги жана жазасы каралшган – жашы жете электерге эркиндигинен ажыратуу түрүндө – 2 жыл 6 айдан тартып 4 жашка чейин, башка физикалык жактар үчүн – 5 жаштан 7 жыл 6 айга чейин.

Мыйзам долбоору парламентте бир эле учурда 3 окууда кабыл алынды

Бул түзөтүүлөрдү тезинен кабыл алуу жеке компаниялардын ишине кийлигишүү катары каралышы мүмкүн, бул Жогорку Кеңештин Регламентинин одоно бузулушунан улам Кыргызстандын имиджине терс таасирин тийгизет
Чындыгында эле, Жободо көрсөтүлгөндөй, мыйзам долбоорун ар бир окуунун ортосундагы убакыт аралыгы ушул Регламентте каралган учурларды кошпогондо, 10 жумушчу күндөн кем эмес жана 30 жумушчу күндөн ашык болушу мүмкүн эмес.

Эгерде бардык фракциялардын, жооптуу жана адистештирилген комитеттердин оң корутундусу болсо, анда Жогорку Кеңеш мыйзам долбоорун бир эле учурда үч окууда төмөнкү учурларда кабыл алууга укуктуу:
– мыйзамдын ченемдерин Конституцияга ылайык келтирүү;
– колдонуудагы мыйзамды жаңы кабыл алынган мыйзамдын ченемдерине шайкеш келтирүү;
– мыйзамдын айрым беренелерин ушул эле мыйзамдын башка беренелерине ылайык келтирүү;
– мыйзамдын текстиндеги грамматикалык каталарды оңдоо;
– мыйзамдын мамлекеттик жана расмий тилдеги тексттериндеги карама-каршылыктарды жоюу.
– кредиттик келишимдерди кошпогондо, эл аралык келишимдерди ратификациялоо жөнүндө мыйзам долбоорун кароо.

Ошол эле учурда, айлана-чөйрөгө түздөн-түз коркунуч келип чыкса, аткаруу бийлигинин бардык ыйгарым укуктары берилген ААКларда жана ЖЧКларда министрлер кабинети тарабынан тышкы башкаруучуну киргизүү жөнүндө мыйзам токтоосуз 3 окууда кабыл алына турган мыйзам долбоорлорунун категориясы жогорудагыларга таандык эмес.

Эмне үчүн депутаттар Регламентти бузуу менен мыйзам долбоорун кабыл алып жатышат?
Жер казынасын коргоо, экологиялык жана өнөр жай коопсуздугу, өмүргө коркунуч туудурган иштин таасир зонасында иштеп же жашап жаткан адамдардын өмүрүнүн жана ден-соолугунун коопсуздугун камсыз кылуу жаатындагы мыйзам бузууларды четтетүү максатында Министрдин кабинети тарабынан коомдун банктык эсептерин жүргүзүү укугун өткөрүп берүү менен тышкы башкарууну киргизүү мыйзамдуу “рейдерлик” катары каралышы мүмкүн.

Кантсе да, таасир этүү зонасында иштеген же жашаган адамдардын өмүрүнүн жана ден-соолугунун коопсуздугуна байланыштуу банк эсептерин башкарууга мүмкүнчүлүк кызыкдар “адамдардын топторуна” кеңири ыйгарым укуктарды берет.

Экологиялык мыйзам бузууларга бөгөт коюу жарандар үчүн маанилүү жана мааниге ээ, жана биздин мыйзам чыгаруучулардын өлкөдөгү экологиялык коопсуздукту сактоого умтулганы кубандырат.

Бирок, бул эреже экологиялык коопсуздукка коркунуч келтиргендиктен гана колдонула тургандыгына жана банк эсептерине кирүүгө мүмкүнчүлүк бербөөгө кепилдик жок.

Келечекте мүмкүн болгон нерсе чет өлкөлүк инвестор үчүн ансыз деле жагымдуу болбой жаткан Кыргызстандын инвестициялык жагымдуулугуна терс таасирин тийгизет.

Компаниялардын ишине кийлигишүүнү жокко чыгаруу үчүн, тышкы башкарууну жүргүзүүнүн так критерийлерин көрсөтүү зарыл.
Бул болсо Кыргызстандын кызыкчылыгын айлана-чөйрөгө зыян келтириши мүмкүн болгон ири компаниялардын кызыкчылыгынан жогору коюуга жана жер казынасын коргоо, экологиялык жана өнөр жай коопсуздугу жаатындагы мыйзам бузууларга жол бербөөгө мүмкүндүк берет.

Маалымдама үчүн: Кыргызстанда 200дөн ашык ири коомдор бар жана биринчи он орунда 3 тоо кен компания («Кумтор Голд Компани», KAZ Minerals Bozymchak, «Алтынкен»), эки энергокомпаниялар («Электр станциялар», «Чыгышэлектро») жана улуттук компания «Кыргыз темир жолу».